Iktsýki er sjálfsofnæmissjúkdómur þar sem ónæmiskerfið ræðst gegn eigin vefjum, sérstaklega liðamótum. Þetta veldur bólgu, verkjum, roða og stirðleika í liðum, sérstaklega í hendur, úlnliði, fótum og hnjám. Ef ómeðhöndlað getur iktsýki valdið langvarandi liðskemmdum og takmarkaðri hreyfigetu.

Konur – Iktsýki er algengari hjá konum en körlum, sérstaklega á miðjum aldri.

• Fólk á aldrinum 30-60 ára – Sjúkdómurinn byrjar oftast á þessum aldri.
• Fólk með erfðatengda áhættu – Erfðir geta aukið hættuna á að þróa sjúkdóminn.
• Þeir sem hafa ákveðna ónæmisraskanir geta verið í meiri áhættu.
• Reykingar auka áhættuna, sérstaklega hjá þeim sem eru með tilteknar erfðir.

Iktsýki getur komið fram hjá öllum, en þessir þættir auka líkurnar.

• Bólga og verkir í liðum – Sérstaklega í hendur, úlnliði, fótum og hnjám.
• Stirðleiki – Sérstaklega á morgnana eða eftir að hafa setið lengi.
• Roði og hiti – Liðir geta orðið rauðir og heitir við snertingu.
• Minnkuð hreyfigeta – Erfiðara að beygja eða rétta út liði.
• Almenn vanlíðan – Þreyta, lágt orkuþrek og líkamleg vanlíðan.
• Liðabólga beggja vegna – Iktsýki hefur oft áhrif á báða liði af sama tagi (t.d. báða úlnliði eða báða hné).

• Ef þú hefur langvarandi liðaverki sem ekki minnka með hvíld eða hefðbundnum verkjalyfjum.
• Ef liðir eru bólgnir, rauðir og heitir – Þetta getur verið merki um bólgu eða sýkingu.
• Ef þú finnur fyrir stirðleika í liðum, sérstaklega á morgnana, sem versnar með tímanum.
• Ef þú hefur erfðir fyrir sjálfsofnæmissjúkdómum og þróar með sér einkenni sem líkist iktsýki.
• Ef þú hefur óútskýranlega þreytu eða líkamlega vanlíðan sem truflar daglegt líf.

Tímanlega greining og meðferð geta hjálpað til við að stjórna einkennum og fyrirbyggja liðskemmdir.

• Sjúkrasaga – Læknir fer yfir einkenni, verkjamynstur og fjölskyldusögu til að meta líkur á sjúkdómnum.
• Líkamsskoðun – Læknir skoðar liði til að athuga bólgu, verk og stirðleika.
• Blóðprufur – Mæling á bólgumörkum eins og CRP og ESR, auk þess sem próf fyrir rheumatoid factor (RF) og anti-CCP geta hjálpað við greiningu.
• Röntgenmyndir – Sýna breytingar á liðum, eins og beinútfellingar eða liðbilsskort.
• Ultrasonography eða MRI – Notað til að skoða bólgu eða skemmdir á mjúkvefjum og liðum.

Greining fæst með skoðun á einkennum, líkamsskoðun og niðurstöðum rannsókna.

• Bólgueyðandi lyf (NSAIDs) – T.d. ibúprófen og naproxen til að draga úr bólgu og verkjum.
• Sterar (Glúkókortíkóíðar) – Sterasprautur eða töflur til að draga úr bólgu og verkjum við bráða einkenni.
• Sjúkdómsstýrilyf (DMARDs) – T.d. methotrexat, sem minnka bólgu og hindra liðsýkingu.
• Biologísk lyf – T.d. TNF-hindra (etanercept, infliximab) sem blokkera bólgumyndun á frumu-námsstigi.
• JAK-hemlar – T.d. tofacitinib, sem hindra ákveðna bólguferla í líkamanum.
• Verkjalyf – Ef NSAIDs eru ekki nægjanleg, geta sterkari verkjalyf verið ávísuð.

Rétt lyf eru valin eftir alvarleika sjúkdómsins og viðbrögðum við meðferð. Læknir getur aðlagað meðferðina eftir þörfum.

• Regluleg hreyfing – Æfingar sem styrkja vöðva og bæta liðhreyfingu, t.d. sund eða léttar styrktaræfingar.
• Þyngdarstjórnun – Að viðhalda heilbrigðri líkamsþyngd getur dregið úr álagi á liði.
• Hita- og kuldameðferðir – Hita- eða ísumbúðir geta dregið úr verkjum og bólgu í liðum.
• Liðvernd – Nota hjálpartæki eins og stoðband eða göngustafi til að minnka álag á liði.
• Stundum hvíld – Hvíld getur hjálpað við að koma í veg fyrir of mikla áreynslu og bólgu.
• Mataræði – Heilbrigt mataræði með áherslu á bólgueyðandi matvæli (t.d. omega-3 fitusýrur) getur hjálpað til við að draga úr bólgu.

Viðbótarmeðferðir og sjálfshjálp eru mikilvæg fyrir að bæta lífsgæði og stjórna einkennum.

• Ef meðferð er hefðbundin – Með tímanum getur góð meðferð hjálpað við að halda einkennum niðri og fyrirbyggja liðskemmdir, sem gerir sjúkdóminn stjórnanlegan.
• Tímanlega meðferð – Ef sjúkdómurinn er greindur snemma og meðferð hefst fljótt, geta horfurnar verið betri og liðir verið betur verndaðir.
• Ómeðhöndlað – Ómeðhöndluð getur Iktsýki leitt til alvarlegra liðskemmdna og takmarkaðrar hreyfigetu.
• Lífsstíll og meðferðarviðbrögð – Læknisráð og sjálfshjálp, eins og regluleg hreyfing og rétt mataræði, hafa mikil áhrif á horfur og lífsgæði.

Almennt eru horfurnar betri þegar meðferð og stjórn er í höndum sjúklings og læknis.