Fjölvöðvabólga (polymyositis) er sjaldgæfur sjálfsofnæmissjúkdómur sem veldur bólgu og vöðvarýrnun í rákóttum vöðvum líkamans, sérstaklega í öxlum, lærum, hálsi og bolvöðvum. Sjúkdómurinn gerir vöðvana veika og getur valdið verkjum, þreytu og erfiðleikum með hreyfingu, kyngingu eða öndun í alvarlegri tilvikum.

Orsökin er ekki fullkomlega þekkt, en talið er að ónæmiskerfið ráðist á vöðvafrumur líkamans. Meðferð felst oft í sterum og ónæmisbælandi lyfjum til að draga úr bólgu og bæta virkni vöðva.

Fjölvöðvabólga (polymyositis) er sjaldgæfur sjúkdómur sem getur haft áhrif á fólk á öllum aldri, en er algengastur hjá:

• Fullorðnum á aldrinum 30-60 ára
• Konum, þar sem þær eru líklegri en karlar til að fá sjúkdóminn
• Einstaklingum með önnur sjálfsofnæmissjúkdóma, eins og rauða úlfa eða liðagigt
• Fólki með ákveðna erfðafræðilega tilhneigingu, þó sjúkdómurinn sé ekki beint arfgengur
• Sumum veirusýkingum, sem geta virkjað ónæmiskerfið og stuðlað að sjúkdómnum

Þetta er ekki smitandi sjúkdómur, og orsakir hans eru ekki að fullu þekktar, en talið er að ónæmiskerfið ráðist á eigin vöðvavef og valdi bólgu og veikingu.

• Vöðvaveiking í öxlum, lærum, hálsi og bolvöðvum (erfitt að standa upp, ganga upp stiga, lyfta hlutum).
• Vöðvaverkir og stirðleiki, sérstaklega á morgnana.
• Þreyta og máttleysi í vöðvum.
• Kyngingarörðugleikar ef hálsvöðvar veikjast.
• Öndunarvandamál í alvarlegum tilfellum.
• Leitaðu til læknis ef þú finnur fyrir stöðugri vöðvaveikingu eða kyngingarörðugleikum.

Leitaðu til læknis ef þú finnur fyrir:

• Sívaxandi vöðvaveikingu (erfitt að standa upp, ganga upp stiga, lyfta hlutum).
• Kyngingarörðugleikum eða þreytu í hálsi.
• Öndunarerfiðleikum.
• Mikilli vöðvastirðleika eða verkjum sem versna með tímanum.

Ef einkenni hafa áhrif á daglegt líf eða versna, er mikilvægt að fá læknisskoðun.

Greining á fjölvöðvabólgu felur í sér nokkrar rannsóknir:

• Læknisskoðun – Læknir metur vöðvastyrk og einkenni.
• Blóðprufa – Mælir hækkuð ensím (t.d. CK) sem benda til vöðvaskemmda.
• Rafvöðvarit (EMG) – Prófar virkni vöðva og taugaboða.
• Vöðvasýni (biopsía) – Tekið er sýni úr vöðva til að sjá bólgu og skemmdir.
• MRI-rannsókn – Sýnir bólgu í vöðvum.

• Bólgueyðandi sterar (kortisón/Prednisón) – Helstu lyfin til að minnka bólgu og bæta vöðvastyrk.
• Ónæmisbælandi lyf – Ef sterar duga ekki, eru lyf eins og Methotrexate eða Azathioprine notuð til að minnka ónæmisviðbrögð.
• Líftæknilyf (t.d. Rituximab) – Notuð í erfiðari tilfellum ef önnur lyf virka ekki.
• Verkjalyf og sjúkraþjálfun – Hjálpa til við verkjastjórnun og viðhalda hreyfingu.

Meðferðin er oft löng, en með réttu lyfjum og þjálfun er hægt að bæta lífsgæði verulega.

• Fylgja meðferðaráætlun (lyf og ráðleggingar frá lækni).
• Auka hreyfingu með sjúkraþjálfun til að viðhalda vöðvastyrk.
• Borða næringarríka fæðu og gæta vítamína og steinefna.
• Hvíla sig vel og bæta svefnvenjur.
• Stjórna streitu með slökun eða jóga.
• Leita stuðnings frá fjölskyldu, vinum eða stuðningshópum.

Það er mikilvægt að hafa samráð við lækni varðandi meðferð.

Horfurnar fyrir fólk með fjölvöðvabólgu eru mismunandi eftir einstaklingum og hversu vel sjúkdómurinn svarar meðferð. Margir ná góðum bata með lyfjameðferð og sjúkraþjálfun, en sumir geta glímt við langvarandi vöðvaveikleika eða fylgikvilla, eins og kyngingarerfiðleika eða lungnavandamál.

Með réttri meðferð, sem oft felur í sér stera og ónæmisbælandi lyf, geta flestir haldið góðri virkni og lífsgæðum. Hins vegar getur sjúkdómurinn orðið langvinnur eða versnað hjá sumum, sérstaklega ef meðferð er ekki veitt snemma. Reglulegt eftirlit hjá lækni er lykilatriði til að ná góðum árangri í meðferðinni.